Hướng dẫn an toàn khi sử dụng bình chứa khí nén: Nguy cơ, quy tắc vận hành, những điều cấm và lưu ý

Hướng dẫn an toàn khi sử dụng bình chứa khí nén là nội dung quan trọng giúp người lao động phòng tránh rủi ro và đảm bảo hiệu quả trong công việc. Bài viết này mình sẽ chia sẻ chi tiết về các nguy cơ tiềm ẩn, quy tắc an toàn trước – trong – sau vận hành, cũng như những điều tuyệt đối cấm kỵ khi làm việc với bình khí nén. Theo dõi nội dung dưới đây để nắm rõ và áp dụng đúng quy trình bảo hộ.

Các nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng bình chứa khí nén

Bình chứa khí nén làm việc trong môi trường áp suất cao, vì vậy luôn tồn tại nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn. Một số rủi ro thường gặp gồm:

• Nguy cơ nổ áp lực: Xảy ra khi bình bị nung nóng, va đập mạnh, đổ ngã hoặc thành bình bị ăn mòn quá mức làm giảm khả năng chịu áp. Trường hợp áp suất vượt giới hạn cho phép cũng dễ gây nổ.

• Rò rỉ khí nén hoặc khí độc: Nếu bình bị hở, có thể rò rỉ các loại khí như CO, CO₂, NO₂… gây ngộ độc, khó thở, tổn hại hệ thần kinh. Với khí oxy, khi gặp nhiệt độ cao còn dễ gây cháy nổ.

• Nguy cơ điện giật: Xảy ra khi cách điện của dây dẫn bị hỏng, mô tơ rò điện hoặc thiết bị không được nối đất đúng kỹ thuật.

• Sự cố từ vận hành sai cách hoặc thiếu bảo trì: Việc lắp đặt không đúng, vận hành sai quy trình hoặc bỏ qua vệ sinh, bảo dưỡng có thể dẫn đến rò rỉ khí, sụt áp hoặc ô nhiễm khí nén.

Việc nắm rõ những nguy cơ này sẽ giúp người vận hành phòng ngừa và xử lý kịp thời, đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng bình chứa khí nén.

Quy tắc an toàn trước khi vận hành bình chứa khí nén

Trước khi đưa bình chứa khí nén vào hoạt động, cần tuân thủ đầy đủ các quy định sau để đảm bảo an toàn:

• Kiểm định và đăng ký: Bình phải được kiểm định kỹ thuật an toàn (KTAT) trước khi sử dụng và kiểm định định kỳ theo quy định. Ngoài ra, bình cần được đăng ký với cơ quan chức năng theo pháp luật.

• Giao trách nhiệm quản lý: Người sử dụng lao động phải chỉ định và giao trách nhiệm quản lý bình cho cán bộ có chuyên môn, được lập thành văn bản rõ ràng.

• Vị trí đặt bình:

  • Đặt cách xa nguồn nhiệt (bếp, lò sưởi, tia lửa điện) ít nhất 5 mét.

  • Không đặt ở khu vực dễ cháy nổ, gần công trình công cộng, nhà ở hoặc nơi đông người.

  • Chọn chỗ khô ráo, thoáng khí, sạch sẽ, hạn chế bụi bẩn và độ ẩm.

• Yêu cầu với bình và thiết bị an toàn:

  • Van an toàn phải đúng thiết kế, không tự ý thay đổi hoặc thu hẹp lỗ thoát hơi.

  • Bình cần có áp kế phù hợp, được kiểm định và niêm chì hàng năm.

  • Kiểm tra toàn bộ phụ kiện như van, đồng hồ, rơ le áp suất trước khi dùng; nếu phát hiện bất thường phải xử lý ngay.

  • Đảm bảo van xả đáy hoạt động tốt để loại bỏ nước đọng trong khí nén.

  • Kiểm tra nguồn điện và hệ thống cấp khí đầu vào, chắc chắn ổn định và phù hợp.

• Yêu cầu đối với người vận hành:

  • Từ 18 tuổi trở lên, có đủ sức khỏe.

  • Được đào tạo, huấn luyện bài bản và có chứng nhận vận hành an toàn thiết bị chịu áp lực.

  • Có văn bản giao trách nhiệm từ đơn vị sử dụng lao động.

• Trang bị bảo hộ cá nhân: Cần mặc đầy đủ quần áo bảo hộ, mũ, găng tay, ủng cao su và kính bảo hộ để giảm thiểu rủi ro.

• Đối với bình di động: Không tự ý thay đổi vị trí đặt hoặc sử dụng vào mục đích khác khi chưa được cấp phép. Trước khi di chuyển phải ngắt điện và xả hết áp trong bình.

Quy tắc an toàn trong quá trình vận hành bình chứa khí nén

Khi bình chứa khí nén đang hoạt động, người vận hành cần tuân thủ các quy tắc sau để đảm bảo an toàn và tránh sự cố:

• Kiểm tra thường xuyên: Theo dõi tình trạng hoạt động của bình, đồng thời kiểm tra áp kế, van an toàn, rơ le khống chế áp suất. Luôn giám sát áp suất, nhiệt độ và lưu lượng khí.

• Thông van và xả đáy: Ở đầu ca vận hành, khi áp suất đạt 0,5 – 1 kg/cm², cần kéo nhẹ van an toàn để thông van và mở van xả đáy để loại bỏ nước ngưng, dầu đọng. Cuối ca, xả thêm nước và cặn trong bình.

• Vệ sinh định kỳ: Rửa sạch lưới lọc gió ít nhất mỗi 2 tháng để ngăn bụi và tạp chất đi vào theo đường hút khí.

• Theo dõi tín hiệu cảnh báo: Luôn để ý các thông số hiển thị trên đồng hồ và kịp thời xử lý khi có tín hiệu bất thường.

• Không vượt quá thông số kỹ thuật: Tuyệt đối không để áp suất vượt quá mức an toàn đã quy định và tránh vận hành bình với tần suất quá dày.

• Tránh can thiệp khi đang vận hành: Không đứng gần, chạm tay hay tác động mạnh vào bình. Không vệ sinh, bảo trì hoặc di chuyển bình khi thiết bị đang hoạt động.

• Không tự ý điều chỉnh: Không thay đổi cài đặt rơ le, van an toàn hoặc vị trí thiết bị nếu không có chuyên môn kỹ thuật.

Những điều tuyệt đối cấm khi làm việc với bình chứa khí nén

Để đảm bảo an toàn, người vận hành cần tuyệt đối tránh những hành vi sau:

• Hàn, sửa chữa khi bình còn áp suất: Không được hàn hoặc sửa chữa bình và các bộ phận chịu áp lực khi trong bình vẫn còn khí nén.

• Can thiệp vào van an toàn: Cấm chèn, hãm, đặt vật nặng hoặc can thiệp vào hoạt động của van an toàn.

• Vận hành vượt thông số kỹ thuật: Không sử dụng bình vượt quá mức áp suất hoặc giới hạn đã được cơ quan kiểm định cho phép.

• Cho máy chạy khi thiết bị an toàn không đầy đủ: Không vận hành khi thiếu nắp che curoa, van an toàn bị hỏng, áp kế hoặc rơ le hoạt động không chính xác.

Khi nào cần đình chỉ sử dụng bình chứa khí nén

Bình chứa khí nén phải được ngưng hoạt động ngay trong các trường hợp sau:

• Áp suất trong bình tăng quá mức cho phép, dù đã tuân thủ các yêu cầu khác trong quy trình vận hành.

• Van an toàn, rơ le áp suất hoặc các thiết bị bảo vệ không hoạt động đúng chức năng.

• Phát hiện vết nứt, phồng, gỉ mòn nghiêm trọng hoặc rò rỉ hơi, nước ở các mối nối, mối hàn.

• Bình bị ảnh hưởng bởi cháy nổ hoặc hỏa hoạn đe dọa an toàn.

• Áp kế bị hỏng và không có dụng cụ nào khác để đo áp suất.

• Xuất hiện rò rỉ, rung lắc bất thường hoặc tiếng động lạ trong quá trình vận hành.

• Các trường hợp đặc biệt khác theo quy trình vận hành của đơn vị.

Quy tắc an toàn sau khi vận hành

Sau khi kết thúc ca làm việc, người vận hành cần thực hiện đúng các bước sau để đảm bảo an toàn và duy trì tuổi thọ thiết bị:

• Tắt nguồn điện: Ngắt toàn bộ nguồn điện trước khi tiến hành xả áp, vệ sinh hoặc kiểm tra máy.

• Xả hết khí trong bình: Mở van từ từ để xả toàn bộ khí nén, thao tác nhẹ nhàng để tránh rung giật áp suất.

• Vệ sinh bình: Làm sạch bình bằng vật liệu hoặc hóa chất an toàn, thân thiện.

• Ghi chép và bảo quản: Ghi lại thông số vận hành (thời gian sử dụng, lượng khí, áp suất) và đưa bình đến nơi khô ráo, thoáng mát, ít bụi để bảo quản.

Nguyên nhân thường gây tai nạn lao động với bình khí nén

Một số nguyên nhân chính dẫn đến sự cố, tai nạn khi sử dụng bình chứa khí nén bao gồm:

• Thiết bị không an toàn: Bình chưa được kiểm định hoặc chưa đăng ký với cơ quan chức năng.

• Sửa chữa sai tiêu chuẩn: Bình từng sửa chữa nhưng không tuân thủ quy chuẩn an toàn.

• Thiếu thiết bị bảo vệ: Không lắp áp kế hoặc van an toàn.

• Ăn mòn nghiêm trọng: Thành bình bị mòn, mỏng hơn nhiều so với thiết kế ban đầu.

• Vượt áp suất cho phép: Bình nổ do áp suất vượt quá khả năng chịu đựng.

• Sử dụng quá hạn, thiếu bảo trì: Không bảo dưỡng định kỳ hoặc vẫn sử dụng khi đã quá hạn an toàn.

Các lưu ý quan trọng khác

Để hạn chế tối đa rủi ro, người vận hành cần ghi nhớ:

• Treo bảng cảnh báo: Đặt biển “Nguy hiểm” ở khu vực đặt bình để nhắc nhở mọi người xung quanh.

• Đào tạo nhân sự: Huấn luyện đầy đủ cho công nhân để nắm vững quy trình vận hành và ứng phó sự cố.

• Không tự ý thay đổi: Không được tự ý di dời bình hoặc thay đổi kết cấu thiết bị khi chưa được đánh giá an toàn.

• Lưu hồ sơ vận hành: Ghi chép và lưu trữ nhật ký để theo dõi tình trạng, bảo dưỡng và kiểm định bình.

Kết luận

Như vậy, bài viết trên đã tổng hợp đầy đủ các nguy cơ tiềm ẩn, quy tắc vận hành, những điều cấm kỵ và lưu ý khi sử dụng bình chứa khí nén. Việc tuân thủ đúng quy trình không chỉ bảo vệ an toàn cho người lao động mà còn nâng cao tuổi thọ và hiệu suất thiết bị. Hy vọng nội dung này sẽ giúp bạn có thêm kiến thức hữu ích để phòng tránh tai nạn lao động. Đừng quên theo dõi Thiết Bị Việt Á để cập nhật nhiều bài viết đa dạng và thực tế hơn.

Xem thêm:

• QCVN 01:2008/BLĐTBXH – An toàn lao động đối với nồi hơi và bình chịu áp lực
• QTKĐ: 07-2016/BLĐTBXH QUY TRÌNH KIỂM ĐỊNH KỸ THUẬT AN TOÀN BÌNH CHỊU ÁP LỰC
• Chứng chỉ và quy định an toàn trong vận hành máy nén khí

Ngô Văn Hùng